Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông? Kết nối tri thức Ngữ văn lớp 11 trang 35 sách Kết nối tri thức tập 2

Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường là đoạn văn xuôi súc tích và đầy chất thơ về sông Hương. Eballsviet.com giới thiệu về tài liệu Soạn văn 11: Ai đã đặt tên cho dòng sông?, thuộc sách Kết nối tri thức với cuộc sống, tập 2.

Nội dung của bài soạn sẽ hướng dẫn các bạn học sinh lớp 11 chuẩn bị bài nhanh chóng và đầy đủ hơn. Mời tham khảo chi tiết ngay bên dưới.

Soạn bài Ai đã đặt tên cho dòng sông?

Trước khi đọc

Câu 1. Bạn có kỉ niệm gì với dòng sông mà bạn từng biết?

Gợi ý:

Kể về một số kỉ niệm của bản thân như đi thuyền trên sông, tắm sông,...

Câu 2. Hãy chia sẻ ấn tượng của bạn về hình ảnh một dòng sông được tái hiện trong tác phẩm văn học hoặc các loại hình nghệ thuật khác (âm thanh, hội họa, điện ảnh,...).

Gợi ý:

Người lái đò sông Đà (Nguyễn Tuân): khắc họa hình ảnh con sông Đà hùng vĩ và thơ mộng,...

Sau khi đọc

Câu 1. Những đặc tính tự nhiên nào của sông Hương đã được tác giả chú ý làm nổi bật trong văn bản? Hãy chỉ ra các đoạn tiêu biểu nói về từng đặc tính của sông Hương.

- Những đặc tính tự nhiên của sông Hương đã được tác giả chú ý làm nổi bật trong văn bản:

• Ở thượng nguồn, dòng chảy của sông Hương vừa mãnh liệt, cuộn xoáy, vừa dịu dàng và say đắm giữa cái hùng vĩ của rừng già Trường Sơn như một thế giới bí ẩn.
• Ra khỏi vùng núi, sông Hương đột ngột chuyển dòng liên tục, chảy giữa những dãy đồi sừng sững, tạo nên vẻ đẹp trầm mặc, cổ kính.
• Giữa những xóm làng u uất, trù phú và giữa lòng thành phố Huế, sông Hương trôi rất chậm, như một mặt hồ yên tĩnh.

- Các đoạn tiêu biểu nói về từng đặc tính của sông Hương:

• Trong dòng sông đẹp ở các nước… dưới chân núi Kim Phụng.
• Phải nhiều thế kỉ qua đi… bát ngát tiếng gà

Câu 2. Với Ai đã đặt tên cho dòng sông?, tác giả đã nhìn sông Hương như con người có tính cách, tình cảm riêng. Hãy tìm trong đoạn trích một số chi tiết thể hiện điều đó và phân tích nét độc đáo của nghệ thuật so sánh, nhân hoá đã được nhà văn sử dụng.

Một số chi tiết:

- Giữa lòng Trường Sơn, sông Hương đã sống một nửa cuộc đời của mình như một cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại.

- Rừng già đã hun đúc cho nó một bản lĩnh gan dạ, một tâm hồn tự do và trong sáng.

- Phải nhiều thế kỉ qua đi, người tình mong đợi mới đến đánh thức người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa đồng Châu Hoá đầy hoa dại.

- Từ đây, như đã tìm đúng đường về, sông Hương vui tươi hẳn lên…

- Hình như trong khoảnh khắc chùng lại của sông nước ấy, sông Hương đã trở thành một người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya.

- Và giống như nàng Kiều trong đêm tình tự, ở ngã rẽ này, sông Hương đã chí tình trở lại tìm Kim Trọng của nó, để nói một lời thề trước khi về biển cả…

=> Để nhìn sông Hương như con người có tích cách, tình cảm riêng, tác giả đã sử dụng biện pháp tu từ so sánh và nhân hóa. Qua đó, người đọc cảm nhận dòng sông hàm chứa những nét đối nghịch, vừa man dại phóng khoáng lại vừa dịu dàng, đằm thắm, rất trí tuệ nhưng cũng đầy tình cảm, hết sức phong tình nhưng cũng đầy thủy chung,...

Câu 3. Trong cảm nhận của tác giả, sông Hương có sự gắn bó như thế nào với thành phố Huế? Phân tích một số hình ảnh, chi tiết làm rõ mối quan hệ đặc biệt này.

Sông Hương gắn bó với thành phố Huế một cách gần gũi, thân thiết. Tác giả đã sử dụng những hình ảnh so sánh giúp cho người đọc hình dung sông Hương và thành phố Huế không khác gì một đôi tình nhân xa xứ: có xa cách, nhớ mong; có vượt qua trở ngại để gặp gỡ; có gắn bó tuy hai mà một; có bịn rịn chia tay lưu luyến;...

Câu 4. Trong văn bản, có hai phương diện đáng chú ý: những thông tin khách quan về sông Hương và cảm xúc của tác giả về con sông này. Theo bạn, nội dung nào nổi trội hơn? Cơ sở nào giúp bạn xác định như vậy?

• Nội dung nổi trội hơn: cảm xúc của tác giả về con sông này.
• Cơ sở: đối tượng được đề cập đến trong kí được hiện ra qua cách quan sát, cảm nhận và tình cảm của người viết.

Câu 5. Kiến thức văn hóa tổng hợp đã được tác giả huy động như thế nào khi viết bài tùy bút về sông Hương? Mục đích của việc huy động kiến thức đó là gì?

• Kiến thức văn hóa tổng hợp đã được tác giả huy động một cách tối đa từ lịch sử, địa lí, triết học, âm nhạc, văn học.
• Mục đích: cung cấp thông tin xác thực về sông Hương, thể hiện cái nhìn đa chiều của tác giả nhằm khám phá vẻ đẹp đa dạng, phong phú của con sông.

Câu 6. Nêu cảm nhận của bạn về ý nghĩa nhan đề bài tùy bút. Cách đặt nhan đề của tác giả có gì đáng chú ý?

Xét về kiểu câu: “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” là một câu hỏi. Thật hiếm khi một câu hỏi lại được lấy làm nhan đề của một tác phẩm. Điều này đã thể hiện được nét độc đáo của nhà văn. Đồng thời, qua câu hỏi trên, Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn hướng người đọc đến việc tìm hiểu nguồn gốc của dòng sông. Cụ thể hơn, đó là dòng sông Hương của xứ Huế mộng mơ. Con sông đã gắn bó với vùng đất này từ biết bao đời nay. Nguồn gốc của dòng sông bắt nguồn từ một huyền thoại mỹ lệ của người dân làng Thành Chung: “Người làng Thành Chung có nghề trồng rau thơm. Ở đây kể lại rằng vì yêu quí con sông xinh đẹp, nhân dân hai bờ sông đã nấu nước của trăm loài hoa đổ xuống dòng sông cho làn nước thơm tho mãi mãi”. Cái tên “sông Hương” sông thơm) - tuy giản dị nhưng lại chứa đựng một ý nghĩa thật sâu sắc. Không chỉ vậy, qua nhan đề trên, Hoàng Phủ Ngọc Tường còn bộc lộ một niềm tự hào về những con người nơi đây, với những nét văn hóa truyền thống được còn được giữ gìn từ ngàn xưa. Cũng như tác giả muốn bộc lộ sự biết ơn dành cho thế hệ đi trước đã có công khai phá vùng đất này. Đó là niềm tự hào sâu sắc dành cho quê hương, đất nước. “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” quả là một nhan đề độc đáo, chứa đựng nội dung tư tưởng mà Hoàng Phủ Ngọc Tường muốn gửi gắm.

Câu 7. Phân tích một số yếu tố nghệ thuật mà bạn cho là đặc sắc trong đoạn trích Ai đã đặt tên cho dòng sông?

• Sự đan xen giữa thông tin xác thực về dòng sông với cảm xúc của người viết.
• Sự phối hợp giữa các tri thức về khoa học, văn hóa - nghệ thuật làm nổi bật vẻ đẹp của sông Hương qua nhiều phương diện.
• Các diễn đạt tài hoa, ngôn ngữ giàu hình ảnh,...

Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một hình ảnh độc đáo được tác giả sử dụng để làm nổi bật nét riêng của sông Hương.

Gợi ý:

Hành trình của Hương giang cũng giống như mọi con sông khác - bắt đầu từ thượng nguồn - nơi mà trong cảm nhận của nhà văn, giống như “bản trường ca của rừng già”. Quả là như vậy, con sông ở đây đã gắn liền với dãy núi Trường Sơn hùng vĩ. Nó mang trong mình vẻ đẹp mạnh mẽ với sức mạnh nguyên sơ bản năng: “rầm rộ giữa những bóng cây đại ngàn, mãnh liệt qua những ghềnh thác, cuộn xoáy như những cơn lốc vào những đáy vực bí ẩn”. Phép tu từ so sánh kết hợp với động từ mạnh và lối điệp cấu trúc đã khiến con sông hiện lên giống như một bản nhạc giàu cung bậc của thiên nhiên. Nhưng bản trường ca ấy không chỉ hào hùng, mà vẫn mang nét trữ tình sâu lắng. Sau những “rầm rộ”, “cuộn xoáy”, con sống đã dần trở nên “dịu dàng” hơn, đằm thắm hơn để rồi có thể làm “say đắm” bất cứ chàng trai nào khi chiêm ngưỡng vẻ đẹp của nó “giữa những dặm dài chói lọi màu đỏ của hoa đỗ quyên rừng”.