Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới - Kết nối tri thức 10 Ngữ văn lớp 10 trang 11 sách Kết nối tri thức tập 1

Eballsviet.com sẽ cung cấp đến các bạn học sinh tài liệu Soạn văn 10: Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới.

Các bạn học lớp 10 tham khảo tài liệu được chúng tôi giới thiệu để hiểu rõ hơn về nội dung của tác phẩm.

1. Tri thức ngữ văn

1.1 Cốt truyện

Cốt truyện trong tác phẩm tự sự (thần thoại, sử thi, cổ tích, truyện ngắn, tiểu thuyết…) và kịch được tạo nên bởi sự kiện (hoặc chuỗi sự kiện).

1.2 Truyện kể

Sự kiện trong cốt truyện được triển khai hoặc liên kết với nhau theo một mạch kể nhất định. Mạch kể này thống nhất với hệ thống chi tiết và lời văn nghệ thuật (bao gồm các thành phần lời kể, lời tả, lời bình luận…), tạo thành truyện kể.

1.3 Người kể chuyện

• Trong văn học dân gian, người kể chuyện có thể là người trực tiếp diễn xướng lại câu chuyện cho công chúng.
• Trong văn học viết, người kể chuyện là “vai” hay “đại diện” mà nhà văn tạo ra để thay mình thực hiện việc kể chuyện.

1.4 Nhân vật

Nhân vật là người cụ thể được khắc họa trong tác phẩm văn học bằng các biện pháp nghệ thuật.

1.5 Thần thoại

• Thần thoại là thể loại truyện kể ra đời sớm nhất về thế giới thần linh, thể hiện quan niệm của người xưa về vũ trụ và nhân sinh của loài người.
• Thần thoại thường có cốt truyện đơn giản: cốt truyện đơn tuyến, tập trung vào một nhân vật hoặc một tổ hợp nhiều cốt truyện đơn.

2. Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới ngắn gọn

Câu 1. Xác định thời gian, không gian, nhân vật và sự kiện chính trong từng truyện kể.

Hướng dẫn giải:

- Thần Trụ Trời

• Thời gian: chưa có vũ trụ
• Không gian: trời và đất
• Nhân vật: Thần Trụ Trời
• Sự kiện: tách trời và đất.

- Thần Sét

• Thời gian: không có cụ thể
• Không gian: trên trời, dưới trần gian
• Nhân vật: Ngọc Hoàng, thần Sét và ông Cường Bạo
• Sự kiện: giới thiệu về thần Sét; Thần Sét bị Ngọc Hoàng trị tội vì làm cho người chết oan; Thần Sét từng thua ông Cường Bạo.

- Thần Gió

• Thời gian: không có cụ thể
• Không gian: trên trời, dưới trần gian
• Nhân vật: Ngọc Hoàng, thần Gió, thần Mưa, thần Sét, đứa con của thần gió, người dân
• Sự kiện: Thần Gió tạo ra gió theo lệnh của Ngọc Hoàng; Đứa con của thần Gió nghịch ngợm, bị Ngọc Hoàng đày xuống trần.

Câu 2. Hãy chỉ ra một số “dấu hiệu” giúp người đọc nhận biết ba truyện kể trên thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.

Hướng dẫn giải:

Một số “dấu hiệu”:

• Nhân vật chính là các vị thần
• Thời gian phiếm chỉ, không gian vũ trụ
• Lí giải về các hiện tượng tự nhiên và đời sống xã hội.

Câu 3. Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng và “tính khí” ra sao? Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở nào?

Hướng dẫn giải:

- Thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng khổng lồ, kì dị.

- Cơ sở mục đích lí giải các hiện tượng trong tự nhiên.

Câu 4. Công việc của thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió là gì? Công việc đó được miêu tả như thế nào, nhằm mục đích gì?

Hướng dẫn giải:

- Thần Trụ Trời:

• Công việc: dùng đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời, tách trời và đất ra làm hai.
• Miêu tả: “Một hôm bỗng đứng dậy dùng đầu đội trời lên rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời”; “Thần cứ một mình cầy cục đắp, cột đá càng cao chót vót càng đẩy trời lên mãi”.
• Mục đích: lí giải sự hình thành của trời và đất.

- Thần Sét:

• Công việc: thi hành pháp luật ở trần gian
• Miêu tả: Thần có một lưỡi búa đá. Khi xử án kẻ nào dù là người, là vật, là cây cỏ thì thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu.
• Mục đích: lí giải hiện tượng sét.

- Thần Gió:

• Công việc: tạo ra gió
• Miêu tả: Bảo bối của thần là một thứ quạt nhiệm màu. Thần sẽ làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệnh Ngọc Hoàng. Khi thần phối hợp với Thần Mưa, có khi cả thần Sét.
• Mục đích: lí giải sự hình thành của gió, cũng như cách dự báo thời tiết của con người.

Câu 5. Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió phản ánh những quan niệm, nhận thức gì của người nguyên thủy về thế giới tự nhiên? Những khát vọng nào đã được họ gửi vào hình tượng đó?

Hướng dẫn giải:

- Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió thể hiện quan niệm về vũ trụ của người nguyên thủy với tư duy đơn giản.

- Khát vọng chinh phục tự nhiên của con người.

Câu 6. Chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm chuyện. Từ đó nhận xét về thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên.

Hướng dẫn giải:

• Đặc điểm nổi bật: Nhân vật đều là các vị thần, có hình dáng kì dị và sức mạnh phi thường; sử dụng những yếu tố tưởng tượng, kì ảo.
• Thái độ, tình cảm: kính trọng, ngưỡng mộ

Câu 7. Trong những điều làm nên vẻ đẹp “một đi không trở lại” của thần thoại, có niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn. Theo bạn, niềm tin ấy có còn sức hấp dẫn với con người hiện đại không? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

Niềm tin đó vẫn còn sức hấp dẫn với con người hiện đại. Vì vẫn còn nhiều điều thuộc về thế giới tự nhiên mà con người chưa thể lí giải và khám phá hết.

3. Soạn bài Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới chi tiết

3.1 Đọc - hiểu văn bản

Câu 1. Chú ý các chi tiết mở đầu câu chuyện.

Hướng dẫn giải:

Chi tiết mở đầu câu chuyện: Thuở ấy, chưa có vũ trụ, chưa có muôn vật và loài người. Trời đất chỉ là một đám hỗn độn tối tăm và lạnh lẽo.

=> Giới thiệu bối cảnh trước khi hình thành vũ trụ.

Câu 2. Hình dung vóc dáng và những hành động của thần Trụ Trời.

Hướng dẫn giải:

• Vóc dáng: to lớn không biết bao nhiêu mà kể, bước một bước cứ như từ tỉnh này sang tỉnh nọ, đỉnh núi này sang đỉnh núi kia.
• Hành động: đứng dậy dùng đầu đội trời lên, rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời.

Câu 3. Có những vị thần nào được liệt kê trong bài vè?

Hướng dẫn giải:

Những vị thần được liệt kê: thần đếm cát, thần tát biển, thần làm sao, thần đào sông, thần trồng cây, thần xây rú, thần trụ trời.

Câu 4. Chú ý các chi tiết miêu tả công việc và tính khí của thần Sét.

Hướng dẫn giải:

• Công việc: Chuyên một việc thi hành luật pháp ở trần gian.
• Tính khí: Rất nóng nảy.

Câu 5. Chú ý hình dạng và hoạt động của thần Gió.

Hướng dẫn giải:

• Hình dạng: Kì quặc, không có đầu.
• Hoạt động: Làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau thùy lệnh của Ngọc Hoàng.

Câu 6. Mục đích của việc tạo ra nhân vật đứa con thần Gió là gì?

Hướng dẫn giải:

Giải thích cho hiện tượng khi cây ngải gió cuốn bông cuốn lá lại, người hạ giới lại biết đó là dấu hiệu của việc trời sắp nổi gió, nổi mưa.

3.2 Trả lời câu hỏi

Câu 1. Xác định thời gian, không gian, nhân vật và sự kiện chính trong từng truyện kể.

Hướng dẫn giải:

- Thần Trụ Trời

• Thời gian: Khi chưa có vũ trụ.
• Không gian: Trời và đất
• Nhân vật: Thần Trụ Trời
• Sự kiện: Thần Trụ Trời tách trời và đất ra.

- Thần Sét

• Thời gian: Không có thời gian cụ thể
• Không gian: Trên trời, dưới trần gian
• Nhân vật: Ngọc Hoàng, thần Sét và ông Cường Bạo
• Sự kiện: Giới thiệu về thần Sét; Thần Sét bị Ngọc Hoàng trị tội vì làm cho người chết oan; Thần Sét từng thua ông Cường Bạo.

- Thần Gió

• Thời gian: Không có thời gian cụ thể
• Không gian: Trên trời, dưới trần gian
• Nhân vật: Ngọc Hoàng, thần Gió, thần Mưa, thần Sét, đứa con của thần gió, người dân
• Sự kiện: Thần Gió tạo ra gió theo lệnh của Ngọc Hoàng; Đứa con của thần Gió nghịch ngợm, bị Ngọc Hoàng đày xuống trần.

Câu 2. Hãy chỉ ra một số “dấu hiệu” giúp người đọc nhận biết ba truyện kể trên thuộc nhóm thần thoại suy nguyên.

Hướng dẫn giải:

Một số “dấu hiệu” giúp người đọc nhận biết ba truyện kể trên thuộc nhóm thần thoại suy nguyên:

• Nhân vật chính: thần Trụ trời, thần Sấm, thấm Sét
• Thời gian phiếm chỉ và không gian vũ trụ
• Mục đích: Cắt nghĩa, lí giải các hiện tượng tự nhiên và đời sống xã hội.

Câu 3. Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng và “tính khí” ra sao? Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở nào?

Hướng dẫn giải:

- Trong cái nhìn của con người cổ đại, thần Trụ Trời, thần Gió, thần Sét có hình dạng khổng lồ, kì dị: Thần Trụ Trời to lớn không biết bao nhiêu mà kể; Thần Sét có mặt mũi rất nanh ác, tiếng quát tháo dữ dội; Thần Gió không có đầu.

- Sự tưởng tượng về các vị thần ấy được hình thành trên cơ sở mục đích lí giải các hiện tượng trong tự nhiên, bởi vậy mà các vị thần cũng mang đặc điểm của tương tự.

Câu 4. Công việc của thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió là gì? Công việc đó được miêu tả như thế nào, nhằm mục đích gì?

Hướng dẫn giải:

- Thần Trụ Trời:

• Công việc: Dùng đất, đá đắp thành một cái cột vừa cao vừa to để chống trời, tách trời và đất ra làm hai.
• Miêu tả: Một hôm bỗng đứng dậy dùng đầu đội trời lên rồi đào đất, đá đắp thành một cái cột vừa to vừa cao để chống trời”; “Thần cứ một mình cầy cục đắp, cột đá càng cao chót vót càng đẩy trời lên mãi”.
• Mục đích: Lí giải sự hình thành của trời và đất.

- Thần Sét:

• Công việc: Thi hành pháp luật ở trần gian.
• Miêu tả: Thần có một lưỡi búa đá. Khi xử án kẻ nào dù là người, là vật, là cây cỏ thì thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu.
• Mục đích: Lí giải hiện tượng sét.

- Thần Gió:

• Công việc: Tạo ra gió
• Miêu tả: Bảo bối của thần là một thứ quạt nhiệm màu. Thần sẽ làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệnh Ngọc Hoàng. Khi thần phối hợp với Thần Mưa, có khi cả thần Sét.
• Mục đích: Lí giải sự hình thành của gió, cũng như cách dự báo thời tiết của con người.

Câu 5. Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió phản ánh những quan niệm, nhận thức gì của người nguyên thủy về thế giới tự nhiên? Những khát vọng nào đã được họ gửi vào hình tượng đó?

Hướng dẫn giải:

- Hình tượng thần Trụ Trời, thần Sét và thần Gió thể hiện quan niệm về vũ trụ của người nguyên thủy. Họ có tư duy còn đơn giản, chưa thể giải thích một cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. Họ cho rằng có một thế lực siêu nhiên, thần thánh đang chi phối các hiện tượng thiên nhiên ấy cũng như đang chi phối cuộc sống của họ.

- Khát vọng chinh phục tự nhiên của con người (Dọa hay xua đuổi thần Sét, con người đã dùng tiếng gà gáy. Hay như chính đứa con của thần Gió cũng bị đày xuống trần để báo tin khi trời có gió cho cả thiên hạ)

Câu 6. Chỉ ra những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm chuyện. Từ đó nhận xét về thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên.

Hướng dẫn giải:

- Những đặc điểm nổi bật trong cách xây dựng nhân vật của chùm chuyện:

• Nhân vật đều là các vị thần, có hình dáng kì dị và sức mạnh phi thường.
• Sử dụng những yếu tố tưởng tượng, kì ảo.

- Thái độ, tình cảm của người xưa đối với thế giới tự nhiên: tôn kính, ngưỡng mộ.

Câu 7. Trong những điều làm nên vẻ đẹp “một đi không trở lại” của thần thoại, có niềm tin thiêng liêng về một thế giới mà ở đó vạn vật đều có linh hồn. Theo bạn, niềm tin ấy có còn sức hấp dẫn với con người hiện đại không? Vì sao?

Hướng dẫn giải:

Niềm tin đó vẫn còn sức hấp dẫn với con người hiện đại. Tuy rằng khoa học - công nghệ ngày càng phát triển đã lí giải được các hiện tượng tự nhiên một cách khoa học, chính xác nhất. Nhưng vẫn còn nhiều điều thuộc về thế giới tự nhiên mà con người chưa thể lí giải và khám phá hết. Khi đó, con người lại cần đến điểm tựa là những giá trị tâm linh.

3.3 Kết nối đọc - viết

Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) phân tích một chi tiết kì ảo trong một truyện thần thoại đã học hoặc tự đọc thêm.

Hướng dẫn giải:

Mẫu 1

Trong “Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới” có sử dụng những chi tiết tưởng tượng kì ảo. Chi tiết tôi cảm thấy ấn tượng nhất là thần Sét có một lưỡi búa đá. Khi xử án kẻ nào dù là người, là vật, là cây cỏ thì thần tự mình nhảy xuống tận nơi trỏ ngọn cờ vào đầu tội nhân rồi dùng lưỡi búa bổ xuống đầu. Chi tiết này giúp lí giải về hiện tượng sấm sét trong tự nhiên. Qua chi tiết tưởng tượng này, chúng ta thấy được người nguyên thủy có tư duy còn đơn giản, chưa thể giải thích một cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. Họ cho rằng có một thế lực siêu nhiên, thần thánh đang chi phối các hiện tượng thiên nhiên ấy cũng như đang chi phối cuộc sống của họ. Có thể khẳng định rằng chi tiết kì ảo đã giúp cho truyện thần thoại trở nên hấp dẫn, thú vị hơn.

Mẫu 2

Khi đọc “Truyện về các vị thần sáng tạo thế giới”, tôi cảm thấy ấn tượng với các chi tiết kì ảo. Trong đó, chi tiết nói về thần Gió gợi mở cho tôi nhiều suy nghĩ hơn cả. Thần Gió có một món bảo bối - một thứ quạt nhiệm màu. Nó giúp thần làm gió nhỏ hay bão lớn, lâu hay mau tùy theo lệnh Ngọc Hoàng. Chi tiết này góp phần trong việc lí giải sự hình thành của gió, cũng như cách dự báo thời tiết của con người. Thật thú vị khi một chiếc quạt nhỏ có thể tạo ra được gió. Hình tượng thần Gió đã thể hiện quan niệm về vũ trụ của người nguyên thủy. Họ có tư duy còn đơn giản, chưa thể giải thích một cách khoa học và logic các hiện tượng tự nhiên ấy. Họ cho rằng có một thế lực siêu nhiên, thần thánh đang chi phối các hiện tượng thiên nhiên ấy cũng như đang chi phối cuộc sống của họ. Quả là một chi tiết tưởng tượng kì ảo vô cùng thú vị.