Soạn bài Ông đồ - Cánh diều 7 Ngữ văn lớp 7 trang 46 sách Cánh diều tập 1

Bài thơ Ông đồ sẽ được tìm hiểu trong chường trình Ngữ văn. Eballsviet.com muốn cung cấp bài Soạn văn 7: Ông đồ, thuộc sách Cánh diều, tập 1.

Các bạn học sinh lớp 7 tham khảo để có thể giúp ích cho quá trình chuẩn bị bài trước khi đến lớp.

1. Soạn bài Ông đồ siêu ngắn

Câu 1. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Bài thơ Ông đồ viết về ai và về việc gì? Ai là người bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ? Đó là cảm xúc, suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải:

- Bài thơ viết về những ông đồ và viết về sự lãng quên của xã hội với ông đồ.

- Tác giả, bộc lộ sự xót xa và tiếc nuối khi một giá trị văn hóa tốt đẹp đang dần bị mai một.

Câu 2. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nội dung bài thơ được trình bày theo trình tự nào? Cách trình bày ấy có tác dụng gì?

Hướng dẫn giải:

• Trình bày theo trình tự thời gian.
• Tác dụng: hiểu rõ được sự thay đổi của xã hội.

Câu 3. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Chỉ ra và phân tích sự khác nhau của hình ảnh ông đồ ở các khổ thơ 1,2 so với các khổ thơ 3,4. Sự khác nhau ấy nói lên điều gì?

Hướng dẫn giải:

- Khổ 1, 2: ông đồ xuất hiện trên phố với hoa đào, với mực tàu giấy đỏ và viết câu đối mà như người biểu diễn thư pháp khiến người xem tấm tắc khen ngợi.

- Khổ 3,4: ông đồ vẫn ngồi đấy, nhưng không có ai hay.

=> Tình cảnh đáng thương của “ông đồ” trước sự thay đổi của xã hội.

Câu 4. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong bài thơ, tác giả sử dụng những biện pháp tu từ nào? Nêu tác dụng của những biện pháp đó.

Hướng dẫn giải:

- Biện pháp: so sánh, câu hỏi tu từ, nhân hóa

- Tác dụng: góp phần miêu tả hình ảnh ông đồ

Câu 5. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Theo em, những dòng thơ sau tả cảnh hay tả tình? Vì sao?

- Giấy đỏ buồn không thắm;
Mực đọng trong nghiên sầu…

- Lá vàng rơi trên giấy;
Ngoài trời mưa bụi bay.

Hướng dẫn giải:

Những câu thơ sau vừa tả cảnh, vừa tả tình vì miêu tả sự vật nhưng qua đó gửi gắm nỗi niềm tâm trạng.

Câu 6. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Qua bài thơ Ông đồ, em hiểu gì về tục “xin chữ” mỗi dịp Tết đến, xuân về? Nếu vẽ minh họa cho bài thơ, em sẽ vẽ hình ảnh nào?

Hướng dẫn giải:

- Tục “xin chữ” là một nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc.

- Hình ảnh em sẽ vẽ: ông đồ đang ngồi viết chữ.

2. Soạn bài Ông đồ chi tiết

2.1 Chuẩn bị

- Ngoài bài thơ Đêm nay Bác không ngủ của Minh Huệ (đã học lớp 6), hãy tìm một số bài thơ khác viết theo thể thơ năm chữ.

Hướng dẫn giải:

Một số bài thơ khác như Sóng (Xuân Quỳnh), Ánh trăng (Nguyễn Duy), Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải)...

- Đọc trước bài thơ Ông đồ; tìm hiểu thông tin về tác giả Vũ Đình Liên.

Hướng dẫn giải:

• Vũ Đình Liên (1913 - 1996) quê gốc Hải Dương nhưng chủ yếu sống ở Hà Nội.
• Ông là một trong những nhà thơ đầu tiên của phong trào Thơ mới.
• Thơ của Vũ Đình Liên mang nặng lòng thương người, thiên về hoài cổ.
• Ngoài sáng tác, ông còn nghiên cứu, dịch thuật và giảng dạy văn học.
• Một số tác phẩm tiêu biểu: Ông đồ, Lòng ta là những hàng thành quách cũ, Luỹ tre xanh, Nhớ Cao Bá Quát…

- Tìm hiểu thêm về chữ Nho và nghệ thuật viết chữ Nho (thư pháp).

Hướng dẫn giải:

• Chữ Nho có gốc là một loại văn tự nxuất phát từ tiếng Trung Quốc
• Nghệ thuật viết chữ Nho: nghệ thuật tạo hình chữ viết mang nhiều giá trị nhân văn cao đẹp.

2.2 Đọc hiểu

Câu 1. (trang 47 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Xác định vần và nhịp của bài thơ.

Hướng dẫn giải:

• Vần chân: già - qua, đâu - sầu, đấy - giấy, hay - bay, nở - giờ)
• Nhịp: 2/3 hoặc 3/2

Câu 2. (trang 47 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Cảnh và người ở phần đầu bài thơ hiện lên như thế nào?

Hướng dẫn giải:

• Cảnh: Phố đông đúc, rộn ràng không khí mùa xuân.
• Người: Ông đồ bày mực tàu, giấy đỏ để viết câu đối.

Câu 3. (trang 47 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Tài năng viết chữ của ông đồ được thể hiện ở chi tiết nào?

Hướng dẫn giải:

Tài năng viết chữ của ông được thể hiện ở chi tiết: Những người mua khen gợi ông - “Bao nhiêu người thuê viết/Tấm tắc ngợi khen tài”, “Hoa tay thảo những nét /Như phượng múa, rồng bay”

Câu 4. (trang 47 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Từ “Nhưng” ở dòng 9 có vai trò gì?

Hướng dẫn giải:

Có tác dụng liên kết, tạo sự tương phản giữa quá khứ và hiện tại.

Câu 5. (trang 47 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Các hình ảnh ở khổ thơ cuối có gì khác so với khổ thơ đầu?

Hướng dẫn giải:

Hình ảnh ở khổ thơ cuối gợi sự vắng vẻ, buồn bã khi không còn thấy ông đồ xưa.

2.3 Trả lời câu hỏi

Câu 1. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Bài thơ Ông đồ viết về ai và về việc gì? Ai là người bày tỏ cảm xúc, suy nghĩ trong bài thơ? Đó là cảm xúc, suy nghĩ gì?

Hướng dẫn giải:

- Bài thơ Ông đồ viết về những ông đồ (người viết thư pháp) trong xã hội xưa và viết về sự lãng quên của xã hội với ông đồ theo thời gian.

- Người bày tỏ cảm xúc là tác giả, bộc lộ sự xót xa và tiếc nuối khi một giá trị văn hóa tốt đẹp đang dần bị mai một.

Câu 2. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Nội dung bài thơ được trình bày theo trình tự nào? Cách trình bày ấy có tác dụng gì?

Hướng dẫn giải:

• Nội dung bài thơ được trình bày theo trình tự thời gian.
• Cách trình bày trên giúp cho người đọc hiểu rõ được sự thay đổi của xã hội, khi nghệ thuật thư pháp không còn được quan tâm, hình ảnh ông đồ vắng bóng.

Câu 3. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Chỉ ra và phân tích sự khác nhau của hình ảnh ông đồ ở các khổ thơ 1,2 so với các khổ thơ 3,4. Sự khác nhau ấy nói lên điều gì?

Hướng dẫn giải:

- Hình ảnh ông đồ ở các khổ thơ 1, 2: Ông đồ xuất hiện trên phố với hoa đào, với mực tàu giấy đỏ và viết câu đối mà như người biểu diễn thư pháp: “Hoa tay thảo những nét/ Như phượng múa rồng bay” khiến người xem tấm tắc khen ngợi.

- Hình ảnh ông đồ trong 3,4: Ông đồ vẫn ngồi đấy, nhưng không có ai hay. Những vật dụng quen thuộc như “giấy đỏ buồn không thắm”, “mực đọng trong nghiên sầu” gợi ra nỗi buồn của chính người nghệ sĩ khi không còn được biết đến.

=> Sự khác nhau nói lên tình cảnh đáng thương của “ông đồ” trước sự thay đổi của xã hội.

Câu 4. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Trong bài thơ, tác giả sử dụng những biện pháp tu từ nào? Nêu tác dụng của những biện pháp đó.

Hướng dẫn giải:

- Biện pháp so sánh: “Hoa tay thảo những nét/Như phượng mùa rồng bay” cho thấy tài hoa của ông đồ.

- Câu hỏi tu từ: “Người thuê viết nay đâu?” bộc lộ tâm trạng buồn bã, nuối tiếc.

- Biện pháp nhân hóa “giấy đỏ buồn không thắm”, “mực đọng trong nghiên sầu”: Giấy và mực dường như cũng có tâm hồn giống con người, biết buồn bã trước cảnh ngộ của ông đồ.

- Câu hỏi tu từ cuối bài “Những người muôn năm cũ/Hồn ở đâu bây giờ?”: Lời than trách cho số phận của ông đồ.

Câu 5. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Theo em, những dòng thơ sau tả cảnh hay tả tình? Vì sao?

- Giấy đỏ buồn không thắm;
Mực đọng trong nghiên sầu…

- Lá vàng rơi trên giấy;
Ngoài trời mưa bụi bay.

Hướng dẫn giải:

Những câu thơ sau vừa tả cảnh, vừa tả tình. Tả cảnh ở những sự vật như “giấy đỏ, mực đọng trong nghiên, lá vàng rơi trên giấy, mưa bụi bay”. Nhưng qua những hình ảnh đó còn gửi gắm nỗi niềm tâm trạng, đó là sự buồn bã và xót xa và cô đơn trước cảnh ngộ thực tại.

Câu 6. (trang 48 SGK Ngữ văn 7 tập 1)

Qua bài thơ Ông đồ, em hiểu gì về tục “xin chữ” mỗi dịp Tết đến, xuân về? Nếu vẽ minh họa cho bài thơ, em sẽ vẽ hình ảnh nào?

Hướng dẫn giải:

• Tục “xin chữ” mỗi dịp Tết đến, xuân về rất độc đáo, là một nét văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc, thể hiện được giá trị nhân văn cao đẹp.
• Hình ảnh em sẽ vẽ: Ông đồ đang ngồi viết chữ, xung quanh là những người đang xem.

3. Soạn bài Ông đồ ngắn gọn

3.1 Tác giả

- Vũ Đình Liên (1913 - 1996) quê gốc Hải Dương nhưng chủ yếu sống ở Hà Nội.

- Ông là một trong những nhà thơ đầu tiên của phong trào Thơ mới.

- Thơ của Vũ Đình Liên mang nặng lòng thương người, thiên về hoài cổ.

- Ngoài sáng tác, ông còn nghiên cứu, dịch thuật và giảng dạy văn học.

- Một số tác phẩm tiêu biểu: Ông đồ, Lòng ta là những hàng thành quách cũ, Luỹ tre xanh, Nhớ Cao Bá Quát…

3.2 Tác phẩm

a. Hoàn cảnh sáng tác

- Ông đồ là những người dạy học chữ Nho thời xưa.

- Mỗi dịp Tết đến, ông đồ thường được nhiều người thuê viết chữ, câu đối để trang trí trong nhà.

- Nhưng từ khi chế độ thi cử của phong kiến bị bãi bỏ, chữ Nho không được coi trọng nữa, ngày tết không mấy ai chơi chữ, thì ông đồ bị thất thế.

- Tác giả đã sáng tác bài thơ để bày tỏ niềm xót thương, luyến tiếc với hình ảnh những ông đồ một thời, hay cũng chính là những nét văn hóa truyền thống đang dần bị mai một.

b. Thể thơ

Bài thơ Ông đồ được viết theo thể thơ ngũ ngôn (năm chữ).

c. Bố cục

Gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến: “ Như phượng múa, rồng bay ”. Hình ảnh ông đồ trong quá khứ.
• Phần 2. Tiếp theo đến “ Mực đọng trong nghiên sầu ”. Hình ảnh ông đồ trong hiện tại.
• Phần 3. Còn lại. Nỗi xót xa của nhà thơ trước hoàn cảnh của ông đồ.

3.3 Đọc hiểu

a. Hình ảnh ông đồ trong quá khứ

- Hình ảnh ông đồ xuất hiện trên phố với hoa đào, với mực tàu giấy đỏ.

- Ông đồ viết câu đối mà như người biểu diễn thư pháp: “Hoa tay thảo những nét/ Như phượng múa rồng bay” khiến người xem tấm tắc khen ngợi: “Hoa tay thảo những nét/Như phượng mùa rồng bay”.

=> Một thời quá khứ vàng son.

b. Hình ảnh ông đồ trong hiện tại

- Hoàn cảnh: mỗi năm, mỗi vắng có nghĩa theo thời gian con người dần lãng quên.

- Câu hỏi tu từ: “Người thuê viết nay đâu?” bộc lộ tâm trạng buồn bã, nuối tiếc.

- Hình ảnh nhân hóa “giấy đỏ buồn không thắm”, “mực đọng trong nghiên sầu”: nỗi buồn của chính người nghệ sĩ khi không còn được biết đến.

- Hình ảnh “lá vàng rơi trên giấy”, “ngoài đường mưa bụi bay”: gợi sự cô đơn, lạnh lẽo.

c. Nỗi xót xa của nhà thơ trước hoàn cảnh của ông đồ

- Thời gian: “Năm nay đào lại nở” cho thấy một mùa xuân nữa lại về, sự lặp lại tuần hoàn của thời gian.

- Hình ảnh “không thấy”: phủ nhận sự có mặt của một người đã từng trở thành niềm ngưỡng vọng.

- Câu hỏi tu từ cuối bài “Những người mua năm cũ/Hồn ở đâu bây giờ?”: giống như một lời than trách cho số phận.

4. Dàn ý bài Ông đồ

(1) Mở bài

Giới thiệu, dẫn dắt về bài thơ Ông đồ: Vũ Đình Liên là một trong những nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ mới. Bài thơ “Ông đồ” mang đậm phong cách sáng tác của ông.

(2) Thân bài

a. Hình ảnh ông đồ trong quá khứ

- Hình ảnh ông đồ xuất hiện trên phố với hoa đào, với mực tàu giấy đỏ.

- Ông đồ viết câu đối mà như người biểu diễn thư pháp: “Hoa tay thảo những nét/ Như phượng múa rồng bay” khiến người xem tấm tắc khen ngợi: “Hoa tay thảo những nét/Như phượng mùa rồng bay”.

=> Một thời quá khứ vàng son.

b. Hình ảnh ông đồ trong hiện tại

- Hoàn cảnh: mỗi năm, mỗi vắng có nghĩa theo thời gian con người dần lãng quên.

- Câu hỏi tu từ: “Người thuê viết nay đâu?” bộc lộ tâm trạng buồn bã, nuối tiếc.

- Hình ảnh nhân hóa “giấy đỏ buồn không thắm”, “mực đọng trong nghiên sầu”: nỗi buồn của chính người nghệ sĩ khi không còn được biết đến.

- Hình ảnh “lá vàng rơi trên giấy”, “ngoài đường mưa bụi bay”: gợi sự cô đơn, lạnh lẽo.

c. Nỗi xót xa của nhà thơ trước hoàn cảnh của ông đồ

- Thời gian: “Năm nay đào lại nở” cho thấy một mùa xuân nữa lại về, sự lặp lại tuần hoàn của thời gian.

- Hình ảnh “không thấy”: phủ nhận sự có mặt của một người đã từng trở thành niềm ngưỡng vọng.

- Câu hỏi tu từ cuối bài “Những người mua năm cũ/Hồn ở đâu bây giờ?”: giống như một lời than trách cho số phận.

(3) Kết bài

Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ “Ông đồ”: Với thể thơ ngũ ngôn bình dị mà cô đọng, giọng thơ giàu cảm xúc kết hợp với sử dụng biện pháp tu từ độc đáo, bài thơ đã thể hiện tình cảnh đáng thương của “ông đồ” qua đó toát lên niềm cảm thương chân thành trước một lớp người đang tàn tạ và nỗi tiếc nhớ cảnh cũ người xưa của nhà thơ.