Cách viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (truyện) Rèn kỹ năng viết bài văn phân tích tác phẩm truyện lớp 9

Cách viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (truyện) hướng dẫn các em học sinh lớp 9 các bước lập dàn ý, phân tích tác phẩm truyện thật hay.

Với kiến thức lý thuyết trọng tâm, cùng 5 đề phân tích truyện ngắn Cúc áo của mẹ - Nhất Băng, Bố tôi – Nguyễn Ngọc Thuần, Tình cha - Nguyễn Anh Đào, Bến quê – Nguyễn Minh Châu, Đói – Thạch Lam, các em sẽ nắm chắc kiến thức, viết bài văn phân tích thật hay, đầy đủ các yêu cầu. Vậy mời các em cùng tham khảo bài viết dưới đây:

Cách viết bài văn phân tích một tác phẩm văn học (truyện)

RÈN KỸ NĂNG VIẾT BÀI VĂN PHÂN TÍCH MỘT TÁC PHẨM VĂN HỌC (TRUYỆN) – NGỮ VĂN 9 KNTT

I. LÝ THUYẾT

1. Yêu cầu

- Giới thiệu khái quát tác phẩm truyện cần phân tích (nhan đề, tác giả, thể loại), nêu nhận xét chung của người viết về tác phẩm.

- Làm rõ được nội dung chủ đề tác phẩm.

- Khẳng định được ý nghĩa, giá trị của tác phẩm.

- Triển khai hệ thống luận điểm chặt chẽ; sử dụng lí lẽ, bằng chứng xác đáng từ tác phẩm để làm sáng tỏ ý kiến nêu trong bài viết.

- Phân tích được những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm truyện (cốt truyện, nghệ thuật xây dựng nhân vật, nghệ thuật kể chuyện, không gian và thời gian, ngôn ngữ người kể chuyện, ngôn ngữ đối thoại và độc thoại của nhân vật,…), tập trung vào những yếu tố nghệ thuật nổi bật của tác phẩm.

2. Một số điều lưu ý

- Đọc kĩ văn bản truyện, xác định chủ đề của truyện.

- Xác định các đặc sắc nghệ thuật của truyện như: nhan đề, ngôi kể, cốt truyện, tình huống truyện, nhân vật, ngôn ngữ của nhân vật và của người kể chuyện…; làm rõ tác dụng của những yếu tố này trong việc thể hiện chủ đề, ý nghĩa của tác phẩm.

- Xác định các luận điểm trong bài viết; lựa chọn các bằng chứng từ tác phẩm truyện cho mỗi luận điểm.

- Liên hệ, so sánh với những tác giả, tác phẩm khác có cùng đề tài, chủ đề để nhận xét điểm gặp gỡ và sáng tạo riêng của tác giả được thể hiện trong tác phẩm truyện; liên hệ với bối cảnh đọc hiện tại, với bản thân để suy nghĩ, nhận xét về tác động, ý nghĩa của tác phẩm với người đọc và với chính bản thân thân em.

3. Các bước làm bài phân tích một tác phẩm truyện

* Bước 1. Trước khi viết

a. Lựa chọn đề tài

b. Tìm ý

Để tìm ý cho bài văn phân tích một tác phẩm truyện, em cần đặt ra và trả lời các câu hỏi như:

- Nội dung chủ đề của tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) là gì?

Có thể phân tích chủ đề ấy như thế nào?

=> Làm rõ chủ đề là một yêu cầu cơ bản của bài văn phân tích tác phẩm truyện.

- Tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) có những nét đặc sắc gì về nghệ thuật? Những nét đặc sắc đó đem đến hiệu quả thẩm mĩ như thế nào?

Bên cạnh đặc trưng chung của thể loại truyện, mỗi tác phẩm ra đời trong cá thời kì khác nhau, thuộc các thể loại truyện khác nhau sẽ có những đặc điểm khác nhau. Đối truyện ngắn hiện đại, ta cần chú ý đến các vấn đề như ngôi kể, cốt truyện, ngôn ngữ, nghệ thuật kể chuyện mang đặc trưng của thời hiện đại,... không nhất thiết phải phân tích tất cả các nét đặc sắc nghệ thuật trong tác phẩm, mà nên đi sâu khai thác những yếu tố tiêu biểu, hơn nữa cần chú ý làm nổi bật những yếu tố thể hiện đặc trưng thể loại.

- Tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích) có giá trị, ý nghĩa gì?

Sau khi phân tích, em cần nêu được thông điệp mà tác giả gửi gắm và giá trị nghệ thuật của tác phẩm.

c. Lập dàn ý

- Cần sắp xếp các ý đã tìm được thành một dàn ý chặt chẽ, hợp lí. Có thể tổ chức theo nhiều cách khác nhau (phân tích nội dung và nghệ thuật: phân tích dung chủ đề trước, phân tích giá trị của những nét đặc sắc nghệ thuật sau hoặc ngược lại).

Dàn ý chung

I. Mở bài: Giới thiệu tác phẩm truyện và nêu ý kiến khái quát về tác phẩm.

II. Thân bài:

+ Phân tích nội dung chủ đề của tác phẩm truyện (phân tích hiện thực đời sống hình tượng con người; tư tưởng, tình cảm của nhà văn;...), có lí lẽ và bằng chứng

+ Phân tích những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm (cốt truyện ngôi kể, tình huống, nghệ thuật xây dựng nhân vật, ngôn ngữ, không gian, thời gian,...) và hiệu quả thẩm mĩ của nó, có lí lẽ và bằng chứng.

III. Kết bài: Khẳng định ý nghĩa, giá trị của tác phẩm truyện.

* Bước 2. Viết bài

- Triển khai bài viết trên cơ sở dàn ý đã lập. Tuy vậy, nội dung bài viết có thể có thay đổi so với dàn ý nếu cần thiết.

- Chú ý đảm bảo yêu cầu của kiểu bài nghị luận phân tích tác phẩm văn học, bám sát đặc trưng thể loại truyện

+ Tổ chức hệ thống luận điểm hợp lí, mỗi luận điểm cần được phân tích, chứng minh bằng các lí lẽ và bằng chứng thuyết phục, tránh kể lại văn bản.

+ Tập trung vào những nét nổi bật của tác phẩm, tạo điểm nhấn cho bài viết.

* Bước 3. Chỉnh sửa bài viết

- Đọc lại bài viết, căn cứ vào yêu cầu của bài văn phân tích một tác phẩm truyện và dàn ý đã lập để chỉnh sửa các phần. Việc chỉnh sửa cần chú ý các vấn đề sau:

- Nếu thiếu các thông tin giới thiệu tác giả, tác phẩm (đoạn trích) thì cần bổ sung. Nếu việc phân tích nội dung chủ đề và các yếu tố nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm chưa đủ rõ, chưa chính xác thì cần chỉnh sửa.

- Nếu các luận điểm chưa chặt chẽ, lí lẽ và bằng chứng chưa đạt yêu cầu, thiếu sức thuyết phục thì cần chỉnh sửa.

- Điều chỉnh dung lượng các ý để đảm bảo bài viết có bố cục hợp lí.

- Rà soát và chỉnh sửa lỗi chính tả, diễn đạt để đảm bảo chuẩn mực về ngôn ngữ.

Chú ý đảm bảo yêu cầu của kiểu bài nghị luận phân tích tác phẩm văn học, bám sát đặc trưng thể loại truyện

+ Tổ chức hệ thống luận điểm hợp lí, mỗi luận điểm cần được phân tích, chứng minh bằng các lí lẽ và bằng chứng thuyết phục, tránh kể lại văn bản.

+ Tập trung vào những nét nổi bật của tác phẩm, tạo điểm nhấn cho bài viết.

II. THỰC HÀNH VIẾT

Đề số 01: Viết bài văn phân tích truyện ngắn Cúc áo của mẹ - Nhất Băng

CÚC ÁO CỦA MẸ
Nhất Băng (Trung Quốc)

Cậu còn nhớ sinh nhật 12 tuổi. Vừa sáng tinh mơ, đã nghe thấy mẹ nói: “Con trông đây là cái gì?”. Cậu mở to mắt, trước mặt là một chiếc áo mới, kiểu quân phục như cậu từng mơ ước, hai hàng cúc đồng, trên vai áo có ba vạch màu xanh, đó là mốt quần áo “thịnh hành” trong học sinh. Cậu bỗng mừng rơn, vội mặc áo quần. Cậu muốn đến lớp, ra oai với các bạn. Từ nhỏ đến lớn, cậu toàn mặc quần áo cũ của anh, vá chằng vá đụp nữa! Quả nhiên đúng như dự kiến, khi cậu bước vào lớp, ánh mắt của các bạn đều trố lên. Các bạn đều không ngờ được rằng, cậu bạn lúc nào cũng mặt mày lọ lem, đầu bù tóc rối bụi bặm cũng có lúc vẻ vang rạng rỡ như thế.

Cậu hoàn thành tiết học đầu tiên một cách vui vẻ, hởi lòng hởi dạ. Trong giờ giải lao, các bạn đều vây quanh cậu. Có bạn bỗng hỏi: “Ô hay! Tại sao khuy áo của bạn không giống của chúng mình nhỉ?”

Lúc ấy, cậu mới nhìn kỹ cúc áo của mình, quả thật không giống cúc áo của người khác, hai dãy thẳng đứng. Còn cúc áo của cậu lại nghiêng lệch, hai dãy xếp thành hình chữ “vê” (V).

Các bạn bỗng đều cười òa lên. Thì ra, chỗ đính khuy trên chiếc áo trắng của cậu là một miếng vải cũ màu vàng. Cậu cũng hiểu ra, chắc là mảnh vải mẹ mua không đủ may áo, đành phải lót bên trong bằng mảnh vải khác, sợ người khác nhìn thấy cúc áo đành phải đính sang bên cạnh. Và cũng để người khác không nhìn thấy, mẹ đã khéo léo đính chéo hàng cúc kia, tự nhiên thành hình chữ “vê” (V).

Biết rõ sự thực, các bạn lại giễu cợt, khiến cho lửa giận bốc lên ngùn ngụt trong lòng cậu. Buổi trưa về đến nhà, cậu cắt nát vụn chiếc áo mới của mình. Mẹ cậu lao đến trước mặt con, giơ cao tay, nhưng cuối cùng không giáng xuống. Cậu liếc nhìn, thấy nước mắt mẹ chảy quanh trong khóe mắt, vội quay đầu chạy biến…(...) Từ hôm ấy trở đi, mẹ làm việc ít nghỉ tay. Cậu tận mắt thấy mẹ gầy sọp đi, thấy mẹ nằm bẹp rồi ra đi mãi mãi… Cậu rất muốn nói một câu: “Con xin lỗi mẹ”, mà không còn cơ hội nữa. Sau này, cậu cố gắng học tập, cậu có rất nhiều, rất nhiều tiền, rồi sửa sang phần mộ của mẹ nhiều lần.

Một hôm, cậu tham gia một cuộc trình diễn thời trang của nhà thiết kế bậc thầy. Có một người mẫu nam bước lên sàn diễn khiến mắt cậu bỗng căng lên, đầu óc kêu ong ong hỗn loạn. Bộ áo màu trắng với hai dãy khuy đồng hình chữ “vê” (V). Bên trong có phải là…? Cậu không làm chủ được mình, lao lên sàn diễn, lật ra xem tấm áo của người mẫu nam, lót bên trong tự nhiên cũng là một mảnh vải vàng! Cậu quỳ sụp trước mặt người mẫu nam, òa khóc thống khổ.

Sau khi nghe cậu kể hết câu chuyện, tất cả những người có mặt tại hội trường đều trầm ngâm suy nghĩ mãi. Cuối cùng, một nhà thiết kế bậc thầy nói: “Thực ra, tất cả những người mẹ đều là các nhà nghệ thuật!”.

(Vũ Phong Tạo dịch, Tạp chí Văn học và Tuổi trẻ, số tháng 3/2011, tr.45-46)

DÀN Ý

a. Mở bài

* Khái quát tác giả, tác phẩm, nêu ý kiến khái quát về tác phẩm

Nhất Băng là nhà văn chuyên nghiệp người Trung Quốc, tên khai sinh là Lỗ Nghĩa Bân. Ông là hội viên của Hội Nhà văn tỉnh Hồ Bắc, ông đã được trao nhiều giải thưởng quốc gia về truyện cực ngắn. Ông đã để lại nhiều tác phẩm giá trị cho nền văn học với phong cách sáng tác đặc biệt, để lại nhiều dấu ấn khó phai trong trái tim độc giả. Một trong những tác phẩm tiêu biểu và thành công nhất trong sự nghiệp sáng tác của ông là tác phẩm “Cúc áo của mẹ”. Tác phẩm là một điểm nhấn nổi bật trong bộ sưu tập các tác phẩm về người mẹ của nền văn học nói chung. Tình mẫu tử thiêng liêng đã trải dài và thấm đượm tgrong từng câu văn của ông, từ đó câu truyện đã để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc mà đặc biệt là cảm xúc tiếc nuối, day dứt và băn khoăn khó tả.

b. Thân bài.

* Phân tích nội dung, chủ đề của tác phẩm

- Nội dung: Câu truyện kể về một người con trai dù đã lớn khôn và trưởng thành, thành công và đã đạt được thành tựu trong cuộc sống nhưng vẫn nhớ về một lần lầm lỗi với mẹ. Anh đã nhận ra một điều rằng mẹ luôn quan tâm, chăm sóc, hi sinh và dành cả đời tần tảo vì con, thế nhưng anh lại không hề nhận ra điều đó và làm mẹ buồn lòng. Cho đến khi mẹ qua đời thì anh mới nhận ra và cảm thấy vô cùng hối hận, buồn bã vì đã làm phiền lòng mẹ trong quá khứ.

- Nêu chủ đề:

+ Chủ đề của tác phẩm đều xoay quanh tình mẫu tử thiêng liêng, khi người mẹ hết lòng vì con cái, làm việc chăm chỉ đến kiệt sức vì biết bản thân mình không thể đem đến cho con cái cuộc sống an nhàn, hạnh phúc

+ Qua câu chuyện, tác giả đã thành công trong việc khắc họa sự hy sinh và tình yêu vô điều kiện của mẹ dành cho con. Tác phẩm nhấn mạnh rằng, trong cuộc sống, chúng ta không nên để lỡ bất kỳ cơ hội nào để thể hiện tình yêu và biết ơn với những người thân yêu..đời

* Nêu và phân tích các yếu tố nghệ thuật đặc sắc của truyện

- Tác phẩm sử dụng cốt truyện đơn giản nhưng gợi lên được nhiều cảm xúc trong lòng người đọc "Cúc áo của mẹ" kể về một người con trai trở về quê nhà sau khi đã lớn lên và thành công trong cuộc sống. Anh ta nhận ra rằng mẹ đã dành cả đời để chăm sóc và hy sinh cho anh, nhưng anh không biết trân trọng và quan tâm đến mẹ như thế nào. Cuối cùng, khi mẹ qua đời, anh mới nhận ra giá trị của tình mẫu tử và cảm thấy hối hận vì đã không thể trở lại quá khứ để bày tỏ tình yêu và biết ơn với mẹ.

- Nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật. (HS có thể lựa chọn phân tích nhân vật người con hoặc người mẹ)

+Hình ảnh của người mẹ rất mực yêu thương, chăm lo cho con; muốn dành cho con những điều tốt đẹp nhất (bằng chứng)

+ Hình ảnh của đứa con:

Lúc đầu: nông nổi, đòi hỏi, chưa biết cảm thông…(bằng chứng)

Sau đó: nhận ra sai lầm, hỗi hận muộn màng, day dứt cả cuộc đời (bằng chứng)

- Chi tiết tiêu biểu trong truyện.

+ Hình ảnh chiếc áo có hàng cúc áo “kì lạ” xuất hiện ở phần đầu tác phẩm cho thấy sự khéo léo của người mẹ nghèo khó nhưng rất mực yêu thương, chăm lo cho con. Người con chỉ vì nhất thời nông nổi của tuổi trẻ mà làm mẹ đau lòng dẫn đến sự ra đi mãi mãi. Khi người con nhận ra sai lầm, cậu muốn nói một lời xin lỗi nhưng cơ hội đã không còn.

+Và chiếc áo có hàng cúc hình chữ “vê” trở lại ở cuối tác phẩm, trong triển lãm thời trang càng làm cho nhân vật người con thêm ân hận, day dứt. Giờ đây sống giữa vật chất đủ đầy, có tôn tạo phần mộ của mẹ đẹp bao nhiêu nữa thì mẹ cậu vẫn mãi mãi xa cậu mất rồi. Câu nói của nhà thiết kế thời trang ở cuối tác phẩm như một lời tri ân sâu sắc tới tất cả các bà mẹ trên thế gian này.

c Kết bài

- Tác phẩm "Cúc áo của mẹ" nhấn mạnh tình mẫu tử và ý nghĩa của việc hiểu và trân trọng người thân yêu trong cuộc sống. Nó nhắc nhở chúng ta về tình yêu và sự hy sinh vô điều kiện của mẹ dành cho con, cũng như giá trị của việc biết ơn và trân trọng những người thân yêu xung quanh mình.

- Tác phẩm giúp chúng ta nhận ra tầm quan trọng của tình mẫu tử và tình thân trong cuộc sống. Nó khuyến khích chúng ta hãy biết trân trọng và biết ơn những người thân yêu xung quanh mình, và không để lỡ bất kỳ cơ hội nào để thể hiện tình yêu và biết ơn với họ.

...

>> Tải file để tham khảo trọn bộ tài liệu!